In de Wet Milieubeheer stelt de overheid strenge milieueisen. Toch is schade aan het milieu niet altijd te voorkomen, hoeveel voorzorgsmaatregelen u ook neemt. Zo kunnen bij een hevige storm asbesthoudende eternietplaten loskomen van uw dak of kan er bij een brand vervuild bluswater weglopen. Op grond van de Wet Milieubeheer bent u verplicht elke verontreiniging te (laten) saneren. En dat kan flink in de kosten lopen. Bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen lopen meer milieurisico’s dan andere bedrijven. Maar ook schoonmaakmiddelen, bepaalde kunststoffen en vloeibare chemische middelen kunnen het milieu aantasten. Feitelijk moet ieder bedrijf het milieurisico in kaart brengen en overwegen of dit verzekerd moet worden.
In 2004 werd de Europese richtlijn environmental liability Directive (ELD) ingevoerd. Deze richtlijn houdt in dat bedrijven niet alleen aansprakelijk kunnen worden gesteld voor milieuschade die door nalatigheid of opzet is veroorzaakt (schuldaansprakelijkheid), maar ook voor schade die niet doelbewust is veroorzaakt (risicoaansprakelijkheid).
Voorbeeld Chemie-Pack
Iedereen kent het verhaal van Chemie-Pack in Moerdijk. Op 5 januari 2011 ontstond er brand bij het bedrijf, waarbij grote hoeveelheden chemische stoffen vrij kwamen die de lucht, grond en het bodemwater verontreinigden. De geschatte schade bedroeg ruim € 70 miljoen. De schade bestond onder andere uit kosten voor de sanering van de vervuilde grond, opruimingskosten, gezondheidsschade, waterzuiveringskosten, milieuschade, etc. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid stelde een onderzoek in en kwam onder meer tot de conclusie dat het bedrijf in strijd met diverse vergunningen handelde, verboden werkzaamheden uitvoerde en onvoldoende maatregelen nam om de veiligheid te waarborgen.Daarnaast concludeerde de Onderzoeksraad dat de toezichthouders al jaren op de hoogte waren van de tekortkomingen bij Chemie-Pack. De toezichthouders hebben zich te traag en coulant opgesteld en hadden eerder moeten zorgdragen dat Chemie-Pack de juiste maatregelen trof om de veiligheid te waarborgen.
Chemie-Pack was verzekerd voor schade en aansprakelijkheid ten opzichte van derden, maar de verzekerde som - van enkele miljoenen euro’s - bleek onvoldoende om de totale schade te kunnen dekken. Chemie-Pack is inmiddels failliet gegaan en daardoor kwam het overgrote deel van de schade voor rekening van de overheid en dus uiteindelijk voor rekening van de belastingbetaler. De brand bij Chemie-Pack heeft de discussie aangezwengeld of milieuaansprakelijkheid wel goed is geregeld in Nederland. Wie is waarvoor verantwoordelijk en zijn verzekeringen toereikend?
De Environmental Liability Directive: de vervuiler betaalt
De ELD regelt de milieuaansprakelijkheid met betrekking tot het voorkomen en opruimen van milieuschade. Deze richtlijn (2004/35/EG) is in 2004 ingevoerd en heeft als doel milieuaansprakelijkheid binnen Europa te harmoniseren. De ELD geeft lidstaten in de EU een grote vrijheid bij de implementatie in de nationale wetgeving. Nederland heeft alleen het verplichte deel geïmplementeerd, omdat veel eisen uit de ELD al in nationale milieuwetgeving vastliggen. In het optionele deel van de richtlijn staat dat bedrijven verplicht zijn financiële zekerheid te bieden voor milieuaansprakelijkheid. Nederland heeft deze bepaling niet geïmplementeerd.
Risicoaansprakelijkheid
Uitgangspunt van de richtlijn is dat de vervuiler betaalt. Nieuw is het onderscheid tussen risicoaansprakelijkheid en schuldaansprakelijkheid. Risicoaansprakelijkheid betekent dat er een oorzakelijk verband tussen de bedrijfsactiviteiten en de milieuschade moet zijn. Er hoeft geen sprake te zijn van een fout of nalatigheid van de ondernemer. Deze risicoaansprakelijkheid heeft betrekking op (de kans op) milieuschade, veroorzaakt door het verrichten van bepaalde handelingen. Denk aan afvalbeheeractiviteiten, lozingen, het vervoeren van gevaarlijke stoffen etc. De aansprakelijkheid is van toepassing op alle vormen van milieuschade, zoals bodemverontreiniging, vervuiling van het grondwater, maar ook schade aan beschermde soorten planten en dieren en hun natuurlijke leefgebieden.
De Europese Commissie onderzoekt momenteel of de risicoaansprakelijkheid voor bedrijven moet worden uitgebreid. Wanneer een bedrijf aansprakelijk is, moet het de kosten dragen van het voorkomen van verdere milieuschade en de kosten van (toekomstige) saneringsmaatregelen. De richtlijn bevat geen aansprakelijkheidslimiet voor dergelijke kosten. Naast deze kosten moet het bedrijf ook overige schade vergoeden, zoals letselschade en schade aan eigendommen van derden en de hieruit voortvloeiende economische schade.
Schuldaansprakelijkheid
Schuldaansprakelijkheid houdt in dat er sprake moet zijn van opzettelijk handelen, verzuim of nalatigheid van de ondernemer waardoor de milieuschade is veroorzaakt. Deze vorm van aansprakelijkheid geldt voor schade aan beschermde soorten dieren en planten en natuurlijke leefgebieden, maar nog niet op schade aan het (grond) water en bodem.
Vóór het ingaan van deze richtlijn was alleen het criterium van schuldaansprakelijkheid van toepassing. Risicoaansprakelijkheid viel buiten de richtlijn. Dat gold ook voor schade aan de biodiversiteit. Nu vallen deze zaken wél onder de richtlijn en dat betekent meer aansprakelijkheden voor bedrijven. Denk aan kosten voor behoud van, schade aan beschermde soorten dieren en planten en het verdwijnen van die soorten. Veel bedrijven zijn zich niet bewust van deze nieuwe verantwoordelijkheden. Dat heeft de brand bij Chemie-Pack wel laten zien.
Implementatie van de richtlijn
Verleden jaar heeft de Europese Commissie onderzoek laten doen naar de implementatie van de richtlijn in Europa. Daaruit blijkt dat er sprake is van een lappendeken aan aansprakelijkheidssystemen voor het tegengaan en oplossen van milieuschade. De lidstaten vatten de minimumeisen uit de ELD ieder op hun eigen manier op, met als gevolg dat er aanzienlijke verschillen in de wijze van implementatie en handhaving van de richtlijn zijn. Eind 2015 wordt deze ELD daarom opnieuw geëvalueerd en de vraag is of Nederland voldoet aan de eisen die de ELD stelt voor handhaving, financiële zekerheid en verhalen van de schade op de veroorzaker. Mocht dat niet het geval zijn, dan bestaat de mogelijkheid dat Brussel een oplossing oplegt. De verplichte verzekering wordt al als mogelijke oplossing genoemd, maar daar kleven wel nadelen aan. De vraag is ook of verplicht verzekeren een oplossing biedt voor het probleem.
De mogelijke verzekeringsoplossingen
Op dit moment gaat de ELD er niet vanuit dat bedrijven zich indekken tegen de gevolgen van hun activiteiten voor het milieu door een financiële zekerheidstelling, bijvoorbeeld een verzekering. Maar de ELD verwacht wel dat bedrijven die op de hoogte zijn van deze risico’s, zich verzekeren. Nationale overheden worden daarnaast geacht de ontwikkeling van instrumenten voor financiële zekerheden te stimuleren. Denk aan de ontwikkeling van milieuschadeverzekeringen of andere vormen van financiële zekerheid. De richtlijn bepaalt verder dat overheden die zelf maatregelen nemen om milieuschade te voorkomen of op te ruimen, de kosten hiervan moeten verhalen op de veroorzaker.
In Nederland bieden verzekeraars al diverse dekkingen onder diverse polissen aan. Bijvoorbeeld voor de traditionele verzekeringsproducten zoals de Aansprakelijkheidsverzekering voor Bedrijven (AVB), de brand- en bedrijfsschadeverzekering, de Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen (WAM) en de milieuschadeverzekering (MSV). De MSV is een directe verzekering en dat betekent dat aansprakelijkheid niet hoeft worden aangetoond. Alleen de milieuschade moet worden aangetoond om dekking te hebben. Er zijn ook nieuwe producten op de markt gekomen zoals de uitsluiting/uitbreiding milieuschade bij de AVB, de milieu-aansprakelijkheidspolis, de milieuschadeverzekering+ en de saneringskostenverzekering. De verzekeraars in Nederland bieden de mogelijkheid om een verzekering te sluiten - in één product of door een combinatie van verschillende verzekeringen - die voldoet aan alle eisen die de ELD stelt.
Wilt u weten of het verstandig is uw huidige verzekeringsportefeuille uit te breiden met een milieuschadeverzekering? Schouten Zekerheid adviseert u graag. Neem contact met ons op!
Publicatiedatum: 15 september 2015